Witte druivenrassen

Albariño

De druif van het Galicische gebied Rías Baixas, in het uiterste noordwesten van Spanje. Eveneens aangeplant in het aangrenzende deel van Portugal onder de naam alvarinho voor de betere Vinho Verde.
Gedijt uitstekend in deze natte en koele omgeving en geeft wijnen die je in zuidelijke landen niet zo een, twee, drie zou verwachten. Rías Baixas combineert sappigheid en extract met een frisse zuurgraad. Minpuntje: de productie is door het vochtige klimaat zo kostbaar en de vraag naar deze wijnen is zo hoog, dat ze de duurste witte van heel Spanje zijn.

Aligoté

Een van de 'andere' witte rassen van de Bourgogne, naast de chardonnay. Aligoté geldt als minder verfijnd dan die chardonnay, onder meer vanwege zijn hoge zuurgraad. Goede rijping is daarom essentieel. Binnen de Bourgogne is hij op zijn best in de gemeente Bouzeron.
De meeste aligoté is evenwel buiten de Bourgogne te vinden. In diverse landen in Oost-Europa, en vooral binnen de voormalige Sovjetunie, staat hij namelijk op zeer ruime schaal aangeplant.

Arneis

Zeldzame, maar redelijk verfijnde druif uit Piemonte. Ooit gebruikt als verzachtende factor in assemblages met nebbiolo, zoals viognier met syrah. Tegenwoordig verwerkt tot witte Roero. Heeft een lage zuurgraad en moet jong gedronken worden. Ook hierin bestaat dus een overeenkomst met viognier.

Chardonnay

Niet de meest aangeplante witte druif ter wereld - bij lange na niet zelfs - maar wel verreweg de bekendste en meest internationale. Gedijt bijna overal en is in de Nieuwe Wereld een tijdje synoniem geweest met witte wijn. Chardonnay is van nature neutraal en in hoge mate manipuleerbaar.
Wijnmakers kunnen er zich in technisch opzicht helemaal op uitleven. Je vindt Chardonnays zonder malolactische gisting, met gedeeltelijke of met complete malolactische gisting. Zonder hout, met een beetje hout of met veel hout. Droog of met een beetje restsuiker en soms zelfs zoet. En niet te vergeten in mousserende vorm.
Chardonnay is net als de cabernet sauvignon een echte wereldburger, aangeplant in zo ongeveer elk land waar wijnbouw bedreven wordt. Zijn wortels liggen in Frankrijk, in de Bourgogne. Alle grote witte wijnen uit die streek, zoals Chablis, Meursault en Puligny-Montrachet, zijn 100% chardonnaywijnen.
Ook in de Champagne speelt de chardonnay een belangrijke rol, ofwel in combinatie met pinot noir en pinot meunier, ofwel ongemengd. Alle Blanc de Blancs champagnes komen per definitie van chardonnay. De kalkrijke Côte des Blancs ten zuiden van Epernay is zelfs uitsluitend met chardonnay beplant.
Minder bekend maar daarom niet minder interessant zijn de Chardonnays uit de Jura. Verder is de nodige chardonnay aangeplant in de Languedoc (als Vin de Pays d'Oc)
Ook in Spanje en in Italië is de nodige chardonnay te vinden. In Oostenrijk noemt hem soms morillon, een verwijzing naar een dorpje in de Champagne! Meer vindplaatsen in willekeurige volgorde: Midden en Oost Europa, Israël, China, Chili, Argentinië, Nieuw-Zeeland, Australië, Californië, Canada, Zuid-Afrika, enz., enz. Waar niet, eigenlijk?

Chasselas

Niet zo bekende, maar wel tamelijk wijdverspreide druif waarvan ook een versie als tafeldruif bestaat. Produceert over het algemeen neutraal smakende wijnen met lage zuren. Nog te vinden in de Elzas, waar hij niet meer aangeplant mag worden, en in Pouilly aan de Loire.
In Baden bekend staat chasselas bekend als gutedel, in Franstalig Zwitserland als fendant. Fendant is de nationale Zwitserse druif voor witte wijn en op grote schaal aangeplant langs het Meer van Genève en in Valais.

Chenin Blanc

Kameleonachtige, uiterst veelzijdige druif die zowel strak droge als rijke, zoete wijn kan produceren. Kenmerken zijn o.a. een bloesemaroma, een zekere hartigheid, en, in koele gebieden, een stevige zuurgraad. Die tweede eigenschap maakt de droge versie niet altijd even makkelijk.
Chenin excelleert in het Loiredal, waar hij vaak pineau de la Loire genoemd wordt. Als droge versie in wijnen als Anjou en Saumur, als edelzoete versie in wijnen als Coteaux du Layon en Vouvray. Die edelzoete varianten kunnen bijzonder goed op fles rijpen.
De grootste aanplant van chenin blanc is te vinden in Zuid-Afrika, waar men hem ook wel steen noemt. De Kaapse Steen heeft minder zuren dan de wijnen van de Loire en wordt in de regel doelbewust gemaakt voor onmiddellijke consumptie. Een goed voorbeeld hiervan is de primeurversie Eerste Pluk.
In de rest van de wereld blijft de aanwezigheid van chenin wat verborgen, omdat hij daar meestal in assemblages verdwijnt. Uitzonderingen op deze regel komen uit Californië, zowel droog als zoet.

Furmint

Belangrijkste druif in de Hongaarse regio Tokaj. Gevoelig voor edele rotting (botrytis) en van nature in het bezit van een vrij hoge zuurgraad. Daarmee uitermate geschikt voor de productie van bijzondere edelzoete wijnen met een lange levensduur. Om die reden ook aangeplant in het nu Oostenrijkse Burgenland, dat tot het eind van de eerste Wereldoorlog bij Hongarije hoorde. Furmint kan overigens ook goed tot ‘normale' droge wijn verwerkt worden.

Gewürztraminer

Druif met een intens aroma en uitgesproken smaakprofiel. Zwak punt van deze druif is echter zijn lage zuurgraad, waardoor hij al gauw spanning mist.
Het bekendste, maar daarom nog niet het beste gebied voor 'Gewürz' is de Elzas, waar men de naam trouwens spelt zonder umlaut! Elzasser Gewurz wordt in de regel met substantiële hoeveelheden restsuiker gebotteld, omdat men de druiven zo laat mogelijk wil plukken met het oog op optimale rijpheid van de aromastoffen. Daarbij bouwt de druif zeer hoge suikerwaarden op.
Voor Gewürztraminer met wat meer finesse of voor de verwante, wat minder intens aromatische Traminer, kun je o.a. terecht in Südtirol/Alto Adige. De druif komt daar oorspronkelijk vandaan en dankt zijn naam aan het dorpje Tramin. Goede droge versies komen ook uit de Pfalz, wat zoetere uit de Steiermark in Oostenrijk. Heel verrassend als herkomstgebied is het Spaanse Somontano.
Buiten Europa kom je hem maar sporadisch tegen, voornamelijk in Nieuw-Zeeland en in de koelere gebieden van Californië en de Pacific Northwest.
Gewürztraminer leent zich goed voor het maken van laat geoogste zoete wijnen en voor het stoken van een mooie marc.

Grüner Veltliner

Nationale witte druif van Oostenrijk, vooral aangeplant in Neder-Oostenrijk in gebieden als de Wachau, Kremstal, Kamptal, Weinviertel en Wien. De wijnen hebben een geheel eigen, origineel karakter met voldoende zuren en ietwat peperig accent - Oostenrijkers spreken liefkozend van een 'Pfefferl'.
Veltliner wordt in de regel droog en 'houtvrij' gevinifieerd. Hij kan uitstekend jong gedronken worden, maar de krachtiger versies blijken zeer goed te kunnen rijpen.

Inzolia

Na de cataratto de belangrijkste inheemse witte druif van Sicilië. In de regel biedt inzolia wat meer aromatische finesse en levendigheid. 

Macabeo

Veel aangeplante druif voor witte wijnen uit Noordoost-Spanje. Ook wel gespeld als maccabéo. In Rioja bekend onder de naam viura. Macabeo is vrij neutraal van karakter bij een betrekkelijk lage zuurgraad, maar goed bestand tegen oxidatie.
Als macabeu speelt hij een belangrijke rol in assemblages met grenache blanc en bourboulenc voor witte appellationwijnen uit de Languedoc. In de Roussillon wordt hij bovendien gewaardeerd als druif voor witte vins doux naturels.

Marsanne

Typische 'Rhônedruif' die wijn met behoorlijk veel kleur en body en een tamelijk lage zuurgraad oplevert. Marsanne vormt de basis van noordelijke witte Rhônewijnen, zoals Saint-Joseph, Crozes-Hermitage en Saint-Péray. Hij heeft daar de rousanne grotendeel verdrongen, waarmee hij overigens nog wel wordt geassembleerd.
Marsanne is ook steeds meer te vinden in Languedoc. Al sinds lang is hij in Australië present. Daar vinifieert men hem in de regel puur.

Melon de Bourgogne

Wat misleidende naam, want de druif heeft niets met meloen uit te staan en (tegenwoordig) al evenmin iets met de Bourgogne. De melon wordt vandaag de dag vereenzelvigd met de regio en de wijn Muscadet. Kenmerkenden voor die wijn is een frisse, strak droge en wat zilte smaak.

Müller-Thurgau

Duitse kruising waarvan men lange tijd aannam dat het om riesling x silvaner ging. Mogelijk is dit echter riesling x riesling. De druif dankt zijn ontstaan en zijn naam aan de onderzoeker Müller uit de Zwitserse streek Thurgau. Müller werkte aan de befaamde wijnbouwschool van Geisenheim.
In de wijngaard is het een echt werkpaard dat makkelijk te telen is en grote opbrengsten garandeert. Blijft op een enkele uitzondering na kwalitatief achter bij zowel de riesling als de silvaner. Ongecompliceerde, bloemige wijn om jong te drinken.
In Luxemburg bekend als rivaner. Ook Duitse producenten gebruiken steeds vaker deze naam.

Muscat

Het meest aromatische druivenras van allemaal en daardoor makkelijk blind te herkennen. Muscatwijnen zijn wellicht de enige die direct een associatie oproepen met druiven! Andere associaties zijn die van witte bloemen en citrusfruit. De naam muscat is enigszins misleidend, want in feite is dat de algemene noemer voor diverse varianten.
Als kwalitatief beste geldt de muscat blanc à petits grains, met als goede tweede de muscat d'Alexandrie. Om nog even bij benamingen te blijven, synoniemen in het Spaans, Italiaans en Duits zijn respectievelijk moscatel, moscato en muskateller.
Muscat is zowel tot zoete als tot strak droge wijn te verwerken. In het eerste geval gebeurt dat in de vorm van een versterkte wijn. De gisting wordt dan onderbroken door toevoeging van wijnalcohol en de onvergiste suikers geven de wijn vervolgens zijn zoete smaak. Voorbeelden daarvan zijn de Muscats uit de Languedoc (Rivesaltes, Beaumes de Venise etc.), die van het Griekse eiland Samos, Moscatel uit Spanje, de Hanepoot uit Zuid-Afrika en de intense Australische dessertwijnen
Van een andere orde zijn de wijnen van ingedroogde druiven, zoals de Moscato passito van het Zuid Italiaanse eilandje Pantelleria. Een weer heel ander type is de laagalcoholische, mousserende Moscato d'Asti uit Piemonte.
In opkomst zijn de droge Muscats uit het Franse Zuiden. Het opsporen waard zijn ook de droge Muscats/Muskateller uit noordelijker contreien zoals de Elzas, de Pfalz, Baden en Oostenrijk.

Palomino

Palomino fino is de druif van sherry. Hij gedijt uitstekend onder de Andalusische zon op de witte kalkbodems rond Jerez, zonder dat irrigatie nodig is. Zijn lage zuurgraad en de neiging om snel te oxideren maken hem ongeschikt voor de productie van gewone witte wijn, maar voor een versterkte wijn als sherry is dat geen enkel probleem.
Buiten Jerez vind je de palomino vooral in landen die sherryimitaties produceren of produceerden, zoals Cyprus, Australië en vooral Zuid-Afrika. Vreemd genoeg is zijn bijnaam daar Fransdruif!

Petit Manseng

Een curiosum uit de Franse Sud-Ouest, maar wat voor een! Sterk aromatisch van karakter, met frisse zuren, kortom: zeer uitgesproken. Beleeft daarom terecht een comeback. Petit Manseng is hoofdbestanddeel van 'exotische' wijnen als Jurançon (zowel droog als laat geoogst zoet), Pacherenc du Vic Bilh en Irouléguy.

Pinot Blanc / Weissburgunder

Het werkpaard van de Elzas. Vrij neutraal van karakter en daarom makkelijk te drinken en te combineren. Wijd verbreid over Midden Europa onder de Duitse benaming weißer burgunder of weißburgunder en daar vaak interessanter dan in Elzas. Zie de wijnen uit Baden en Oostenrijk. Pinot bianco uit Noordoost-Italië (Friuli, Südtirol / Alto Adige) kan eveneens verrassend goed zijn.

Pinot Gris / Grauburgunder

Familie van de pinot blanc met een roze gekleurde schil. Pinot gris is in de regel aromatischer en steviger van smaak dan de pinot blanc. Synoniemen zijn o.a. pinot grigio, grauburgunder en grauer burgunder. Veel aangeplant in Noordoost-Italië voor droge wijnen. Pinot gris in de Elzas - lange tijd tokay genoemd - geeft in de regel rijke, meestal wat zoetige wijnen.
Drogere, maar ook zeer rijke wijnen vind je in de Pfalz en Baden, aan de andere kant van de Rijn. Pinot gris is verder aangeplant in o.a. Luxemburg, Hongarije (szürkebarat) en Oregon.

Riesling

Zeer uitgesproken, klassiek druivenras Erg kieskeurig wat betreft zijn omgeving. De rieslingdruif gedijt het best in een koel klimaat waar de druiven langzaam en laat rijpen. Rieslingwijnen onderscheiden zich door hun aromatische karakter, hun hoge zuren en hun finesse. Ook weerspiegelen ze - net als de rode pinot noir - in hoge mate nuances in bodemsamenstelling en klimaat. Trefwoorden: finesse, een minerale toets en complexiteit.
Rieslings kunnen strak droog of weelderig zoet zijn en zijn meestal gebaat bij een paar jaar rijping. Pas dan ontplooien ze hun aroma ten volle. Typerend voor gerijpte Riesling is een beschaafde petroleumtoon (goût de pétrole). Edelzoete Riesling kan over het algemeen decennia lang op fles bewaard worden.
De riesling is onlosmakelijk verbonden met Duitsland, met voor op gebieden als Moezel, Rheingau en Pfalz. Wijnen met een zoetje? Steeds minder. De trend in Duitsland is richting droog, met hooguit wat restsuiker om de zuren in evenwicht te houden. Voor een noordelijk gebied als de Moezel geldt dat meer dan voor een zuidelijk als de Pfalz. Een typisch Duitse specialiteit is riesling in mousserende vorm, Rieslingsekt.
Een ander rieslingbolwerk is de Elzas met zijn sterke Duitse wijnbouwtraditie. Ook daar kan de hoeveelheid restsuiker behoorlijk variëren.
De rheinriesling doet het ondanks zijn naam voortreffelijk langs de Donau in Oostenrijk, met name in gebieden als Wachau en Kamptal. De stijl van de wijnen is echter wel duidelijk anders dan in Duitsland. Droog en stevig is hier de regel.
Ook in Noord-Amerika is riesling te vinden. In Californië is dat onder de benaming Johannisberg riesling en in verschillende gradaties van zoetheid. In het Canadese Ontario produceert riesling voortreffelijke icewine.
Eveneens het proberen meer dan waard zijn de Rieslings uit de koele delen van Zuid-Australië, zoals Clare en Eden Valley. Riesling is in Australië bezig met een comeback na daar jarenlang in de schaduw te hebben gestaan van de chardonnay.

Roussanne

Een van de klassieke witte Rhônedruiven met en ‘rossige' tint. In diverse appellations van de Noordelijke Rhône gewaardeerd om zijn finesse, maar tegelijkertijd gevreesd om zijn onregelmatigheid. Om die reden wordt daar vaker marsanne aangeplant. Ook te vinden in de Zuidelijke Rhône, de Provence en de Savoie.

Sauvignon Blanc

Een druif en een wijn met een expressief aroma van citrusfruit, gras, asperges of bloemen? En met een verfrissende zuurgraad. Fruitig en sappig, vooral wanneer er bij de vinificatie geen hout aan te pas komt. Gebeurt dat wel, dan gebruikt men wel eens de benaming Fumé Blanc. De meeste Sauvignon ziet overigens alleen maar staal. In geval van assembleren met een ander ras gebeurt dat bijna altijd met sémillon. De meeste Sauvignon is geen bewaarwijn. Hij smaakt het best wanneer de aroma's bij wijze van spreken nog het glas uitstuiven.
Sauvignon is tegenwoordig een mondiale druif die de chardonnay aardig naar de kroon begint te steken. Zijn wortels liggen aan de Loire, in Touraine en meer nog in de verder stroomopwaarts gelegen gebiedjes als Sancerre en Pouilly-Fumé. Dat zijn wereldwijd de schoolvoorbeelden van typische Sauvignon.
Goede tweede in Frankrijk is Bordeaux en omstreken. In Entre-deux-Mers, Graves, Pessac-Léognan en Bergerac heeft de sauvignon de afgelopen jaren de sémillon steeds meer verdrongen.
Bijzonder mooie Sauvignons komen tegenwoordig ook uit Steiermark (Oostenrijk) en Noordoost Italië (Südtirol/Alto Adige, Friuli) en Slovenië.
De Nieuwe Wereld is niet achter gebleven. Of je nu in Chili, Zuid-Afrika of in Californië komt, aan goede Sauvignons geen gebrek, zij het dat de stijl wel varieert. Voor het echte spektakel moet je evenwel terecht in Zuid-Afrika en Nieuw Zeeland zijn. Nieuw Zeeland is zelfs een sauvignonland bij uitstek!

Sémillon

Niet een echt modieus type wijn, zeker niet wanneer het om de droge versie gaat. Hij mist het expressieve aroma van de sauvignon en komt eerder wat wasachtig over. Sémillon is echter met chenin en riesling een van die druiven die gevoelig zijn voor botrytis en daardoor magnifieke zoete wijnen kunnen opleveren.
Sémillon is te beschouwen als een Bordeauxdruif. Hij is daar ondermeer aangeplant in de Graves, ten zuiden van de stad Bordeaux. Voor (droge) witte Graves assembleert men hem met sauvignon blanc. Zijn grote reputatie ontleent hij echter aan Sauternes, een van 's werelds klassieke edelzoete wijnen, met als absolute referentie Château d'Yquem. Alleen daarom al verdient sémillon de status van klassiek ras.
Zoete wijnen van een vergelijkbaar kaliber als goede Sauternes levert hij ook in Australië. Opvallend genoeg zie je semillon - in het Engels zonder accent geschreven - daar ook regelmatig als droge cépagewijn.
Rond 1800 was semillon goed voor zowat 90% van de totale aanplant aan de Kaap. Die tijd is voorbij, maar momenteel is er daar wel sprake van een voorzichtige opleving e van zeer interessante wijnen op basis van semillon.
In de VS is semillon weliswaar mondjesmaat aangeplant, maar de resultaten zijn zeer bevredigend. Voor droge wijn vooral in Oregon en Washington State, voor een enkele zoete in Californië.

Silvaner

Oud Duits ras, meestal vrij neutraal van karakter, maar met een paar opmerkelijke uitzonderingen. Presteert het best in Franken, waar hij zowel hartige droge wijn als intens zoete Eiswein kan geven. Ook in Rheinhessen geeft de silvaner goede droge wijnen.
In de Elzas, waar de naam gespeld wordt als sylvaner, van zeer bescheiden kwaliteit.

Ugni Blanc / Trebbiano

Druif met een laag aroma- en smaakprofiel, maar zowel in Italië als in Frankrijk (onder de naam ugni blanc) het meest aangeplante ras voor witte wijn. Geeft neutrale, droge wijn die zowel puur als in assemblages met andere druivenrassen gebotteld wordt.
In de Franse regio Charente levert ugni uitstekende basiswijn voor de distillatie van cognac.

Verdejo

De gezichtsbepalende druif van het Spaanse wijngebied Rueda en verder nauwelijks ergens aangeplant. Ontleent zijn naam aan verde, het Spaanse woord voor groen. Geeft frisse, levendige wijnen met een uitgesproken geur en smaak, met zowel citrustonen, specerijen en een zekere pikantheid. Vertoont in dat opzicht wel enige verwantschap met Grüner Veltliner in Oostenrijk.

Verdelho

Portugese druif waarvan de naam nauw verbonden is met wijn van het eiland Madeira. Verdelho slaat daar echter vooral op een bepaalde stijl, minder op de druif zelf.
Verrassende wijnen op basis van verdelho komen vooral uit Australië. Ze worden in de regel gekenmerkt door levendige citruszuren.

Vermentino

Tamelijk aromatisch ras dat veel aangeplant is langs de Ligurische kust in Italië, op Sardinië en op Corsica. In de Provence beter bekend als rolle. Heeft inmiddels ook in de Languedoc voet aan de grond gekregen.

Vernaccia

Gemeenschappelijke naam voor diverse druiven die geen onderlinge genetische overeenkomst vertonen. De bekendste is de Vernaccia di San Gimignano, zo genoemd naar het stadje in Toscane. Geeft daar volle, levendige wijnen met de nodige finesse.

Viognier

Een rijzende ster onder de witte druivenrassen. Tot voor kort was viognier alleen maar aangeplant in de Noordelijke Rhône (Condrieu), maar tegenwoordig gebeurt dat op veel meer plaatsen. In de Languedoc en in Californië gebeurt dat zelfs op vrij uitgebreide schaal. Viognier heeft meestal behoorlijk veel body en alcohol maar weinig zuren. Het aroma ervan doet denken aan wit fruit.

Macabeo

Veel aangeplante druif voor witte wijnen uit Noordoost-Spanje. Ook wel gespeld als maccabéo. In Rioja bekend onder de naam viura. Macabeo is vrij neutraal van karakter bij een betrekkelijk lage zuurgraad, maar goed bestand tegen oxidatie.
Als macabeu speelt hij een belangrijke rol in assemblages met grenache blanc en bourboulenc voor witte appellationwijnen uit de Languedoc. In de Roussillon wordt hij bovendien gewaardeerd als druif voor witte vins doux naturels.

Welschriesling

Een misleidende naam, want er bestaat geen enkele relatie met de 'echte' riesling. Welschriesling is een veel aangeplante ras in Centraal- en Oost-Europa en bijgevolg bekend onder veel namen, zoals riesling italico, laski/olasz rizling en graševina.
Welschriesling geeft over het algemeen vrij lichte wijnen met goede zuren en een behoorlijke aromatische intensiteit. De druif is op zijn best in het Oostenrijkse Burgenland, waar hij zeer rijke, edelzoete wijnen kan produceren.